Gắn liền với đó là những nét văn hóa riêng của mỗi dân tộc như người La Chí có tập quán “ruộng đâu nhà đấy” và không dùng bò làm vật kéo, còn với người Dao Đỏ lại thường làm ruộng xa nhà, khi cấy lúa họ đi tiến về phía trước chứ không đi giật lùi như cách cấy của các dân tộc khác. Cũng theo ông Tuân, canh tác ruộng bậc thang vốn dĩ chỉ là cách mưu sinh, là sự sáng tạo của đồng bào các dân tộc để đảm bảo cuộc sống hàng ngày, tuy nhiên chính sự sáng tạo đó vô hình chung đã tạo nên những thửa ruộng bậc thang giàu tính nghệ thuật, để lại nhiều dấu ấn đậm nét trong lòng du khách khi đến với Hoàng Su Phì.

Tiềm năng phát triển du lịch bền vững

Theo thống kê, toàn huyện Hoàng Su Phì hiện có trên 3.720 ha ruộng bậc thang trải đều khắp 24 xã, thị trấn, trong đó có 675 ha đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích Quốc gia danh lam thắng cảnh Ruộng bậc thang tại 11 xã gồm: Nậm Ty, Thông Nguyên, Hồ Thầu, Bản Luốc, Sán Sả Hồ, Bản Phùng, Thàng Tín, Nậm Khòa, Pố Lồ, Bản Nhùng, Tả Sử Choóng.

Từ sau khi được công nhận là Danh thắng quốc gia vào các năm 2011 và 2016, ruộng bậc thang Hoàng Su Phì ngày càng nổi tiếng, trở thành sản phẩm du lịch tiêu biểu của vùng đất phía tây Hà Giang nhờ những giá trị lịch sử, văn hóa và cảnh quan giàu tính nghệ thuật.

Xác định đây là điều kiện tốt, là cơ hội để phát triển du lịch, đồng chí Hoàng Đức Tân, Phó Chủ tịch UBND huyện Hoàng Su Phì cho biết: Những năm qua địa phương đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp đẩy mạnh phát triển du lịch theo hướng tạo dựng thương hiệu gắn với di sản ruộng bậc thang. Qua đó nhằm quảng bá di sản, thu hút du khách cũng như các nhà đầu tư đến với Hoàng Su Phì, góp phần thực hiện thành công mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XXI, nhiệm kỳ 2020 - 2025.

Dựa trên những tiềm năng, thế mạnh sẵn có, địa phương chú trọng phát triển đa dạng các sản phẩm, dịch vụ du lịch như du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái, du lịch thể thao, mạo hiểm gắn với trải nghiệm di sản ruộng bậc thang, trong đó du lịch cộng đồng là sản phẩm chủ yếu. Toàn huyện đang duy trì hoạt động và triển khai xây dựng 5 làng văn hóa du lịch cộng đồng, trong đó làng VHDL thôn Nậm Hồng, xã Thông Nguyên đã được công nhận Điểm du lịch của tỉnh. Cũng nhờ thế mạnh về địa hình, ruộng bậc thang và sự nguyên sơ trong văn hóa các dân tộc, huyện đã bước đầu phát triển thành công loại hình du lịch đi bộ dã ngoại (trekking) và lưu trú tại nhà dân (homestay).

Đặc biệt, từ năm 2012, chương trình du lịch “Qua những miền di sản ruộng bậc thang” được Hoàng Su Phì tổ chức định kỳ hàng năm gắn với mùa lúa chín cùng nhiều hoạt động văn hóa, thể thao đã trở thành sự kiện thường niên gắn với thương hiệu du lịch Hoàng Su Phì.

Đến với Hoàng Su Phì thời điểm này, không chỉ được khám phá danh thắng di sản ruộng bậc thang mà còn được trải nghiệm nhiều hoạt động phong phú, hấp dẫn như: Bay dù lượn trên những thửa ruộng bậc thang; tham gia thu hoạch lúa; khám phá, trải nghiệm đời sống văn hóa của các dân tộc; bắt cá chép ruộng; thưởng thức nghệ thuật pha trà; đua mô tô mạo hiểm;…

Huyện cũng đã và đang vận dụng các cơ chế chính sách để mời gọi, thu hút đầu tư phát triển hệ thống dịch vụ du lịch, trong đó chú trọng các dịch vụ về ăn nghỉ, vui chơi giải trí và mua sắm, từng bước xây dựng, nâng cấp hệ thống dịch vụ du lịch nhằm đưa danh thắng quốc gia ruộng bậc thang của huyện thành khu du lịch cấp tỉnh.

Phó Chủ tịch UBND huyện Hoàng Đức Tân thông tin thêm: Đến nay trên địa bàn Hoàng Su Phì đã có đường ô tô đến trung tâm các xã đảm bảo thông suốt qua các mùa. Hệ thống giao thông đến huyện cơ bản đã thông tuyến, đi lại thuận tiện; cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch được quan tâm đầu tư cơ bản đáp ứng nhu cầu du khách; đổi mới hình thức quảng bá, giới thiệu về du lịch; mở các tour, tuyến du lịch tham quan giữa các vùng miền, nối những điểm đẹp nhất để có thể ngắm ruộng bậc thang như Bản Phùng, Thông Nguyên, Bản Luốc...

Bên cạnh đó, địa phương cũng chú trọng tuyên truyền giáo dục, vận động nhân dân cùng chung tay bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thông qua hoạt động phục dựng, trình diễn các lễ hội truyền thống, đặc biệt lễ hội liên quan đến tín ngưỡng nông nghiệp như: Lễ gọi hồn lúa của dân tộc Dao, tết Khu cù tê, tết mừng cơm mới, lễ mở kho xin giống của dân tộc La Chí, lễ cầu mùa của dân tộc Cờ Lao.

Với nhiều giải pháp đồng bộ được triển khai, ruộng bậc thang Hoàng Su Phì đang từng bước khẳng định thương hiệu trên bản đồ du lịch, được đông đảo du khách trong và ngoài nước biết đến nhiều hơn. Du lịch phát triển đã đem lại nhiều thay đổi cho mảnh đất vùng cao, giúp tạo sinh kế, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho bà con trong vùng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Nếu như năm 2022 lượng du khách đến huyện đạt 94.250 lượt khách, trong đó khách nước ngoài trên 2 nghìn lượt, doanh thu từ du lịch ước đạt trên 80,2 tỷ đồng. Đến năm 2023 du lịch Hoàng Su Phì bứt phá với khoảng 158 nghìn lượt khách tham quan, lưu trú, trong đó có 1.250 khách nước ngoài, doanh thu đạt khoảng 134,3 tỷ đồng. Đặc biệt tính riêng trong 2 tháng mùa vàng tháng 9,10 năm 2023, với trên 42 nghìn lượt khách du lịch cùng mức doanh thu trên 38 tỷ đồng đã tạo nên một mùa du lịch bội thu đối với vùng đất phía tây Hà Giang.

Đến hẹn lại lên, Hoàng Su Phì những ngày này đang bước vào mùa nước đổ. Những thửa ruộng bậc thang sau những tháng ngày khô hạn được “đánh thức” bởi những cơn mưa hạ đầu mùa, nước tràn về trên từng thửa ruộng tựa như những tấm gương khổng lồ phản chiếu mây trời, núi rừng Tây Bắc… biến mảnh đất phía tây của tỉnh Hà Giang trở thành điểm hẹn của nhiều du khách, nhất là các “phượt thủ” hay giới “săn ảnh”.

Theo người dân địa phương, mùa nước đổ ở Hoàng Su Phì thường kéo dài từ tháng 4 đến tháng 6, tiếp đó đến mùa lúa chín, từ cuối tháng 8 đến giữa tháng 10. Đó là thời điểm Hoàng Su Phì khoác lên mình chiếc áo mới vô cùng bắt mắt với những “biển lúa” vàng ruộm đến tận chân trời. Mỗi mùa Hoàng Su Phì lại mang một vẻ đẹp riêng, nhưng mùa nước đổ và mùa lúa chín là hai thời điểm đẹp nhất nên cũng là lúc địa phương đón đông du khách nhất trong năm. 

Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Hà Giang đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 xác định Hoàng Su Phì thuộc không gian du lịch đồi núi đất phía Tây (tại các huyện Hoàng Su Phì, Xín Mần, Quang Bình), trong đó lấy di tích danh thắng Ruộng bậc thang, địa hình núi cao ở Tây Côn Lĩnh làm trọng tâm phát triển. Nơi đây được thiên nhiên ban tặng những cánh rừng nguyên sinh nơi thượng nguồn sông Chảy và sông Bạc cùng nhiều suối khoáng nóng, gắn liền với đó là những điểm thăm quan độc đáo cùng sự đa dạng về văn hoá của các dân tộc: Dao, Tày, Nùng, Mông, La Chí... Sự kết hợp của những yếu tố đó đã trở thành lợi thế tạo nên không gian du lịch đặc sắc phía tây Hà Giang.

Theo thông tin mới nhất từ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh, hiện các chuyên gia đang đề xuất tỉnh mở rộng vùng Công viên địa chất sang khu vực các huyện Bắc Mê, Vị Xuyên, Hoàng Su Phì, Xín Mần, nơi gắn liền với sản phẩm du lịch tiêu biểu của khu vực phía tây tỉnh Hà Giang là Danh thắng ruộng bậc thang Hoàng Su Phì. Do đó ngành đang đề xuất tổ chức các sự kiện văn hóa du lịch tại khu vực này để góp phần thu hút các nhà nghiên cứu, các chuyên gia cũng như sự quan tâm của cộng đồng đến nghiên cứu, tư vấn hỗ trợ cho tỉnh trong việc xây dựng hồ sơ và củng cố thông tin tới mạng lưới.

Trong tương lai không xa, điều này cũng sẽ giúp Hà Giang có thêm những sản phẩm du lịch mới hấp dẫn phục vụ du khách và giúp giảm tải lượng khách đang không ngừng tăng cho vùng Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Cao nguyên đá Đồng Văn, góp phần thực hiện thành công mục tiêu đón 4 đến 5 triệu lượt khách vào năm 2024, 2025 và hướng tới tranh cử hạng mục Hà Giang điểm đến du lịch văn hóa hàng đầu châu Á, hàng đầu thế giới vào năm 2024.